dinsdag 8 mei 2007

Argentinië: Van luchtkasteel tot millenniumbug

Argentinië: Van luchtkasteel tot millenniumbug

Argentinië, is dat niet de graanschuur van de wereld, waar zoveel Europese migranten hun geluk gingen zoeken na de Tweede Wereldoorlog? Een land waar acht maal meer voedsel geproduceerd wordt dan nodig is om de Argentijnse buikjes te voeden? Het paradepaardje van het IMF, het land dat de wereld toonde dat vrije handel en privatisering werken? Een land waar je alles kunt bereiken?
De millennium bug

Maar toen kwam het nieuwe millennium en de millenniumbug sloeg toe. Argentinië werd getroffen door de grootste financiële crisis in zijn geschiedenis. Nooit eerder stond een ontwikkeld land zo snel aan de grond. Mensen verloren al hun spaargelden van de ene dag op de andere, de treinen stopten met rijden, de prijzen verviervoudigden.

De gauchos kwamen massaal in opstand, de piqueteros bezetten de Plaza de Mayo, het plein voor het presidentiële paleis met de leuzen 'el pueblo no se va' en 'que se vayan todos!' ('Het volk is hier om te blijven' en 'Dat ze allemaal vertrekken, de politiekers'). De reactie van de overheid was massale repressie, met verschillende doden tot gevolg. De opstand werd echter gesteund door een brede laag van de bevolking en president De La Rúa werd van de macht verdreven.
Arbeiders namen hun over de kop gegane bedrijven over, zo ontstonden de sin patrones. Mensen gingen zich organiseren in buurtcomités, organiseerden comedores (gaarkeukens) en ruilbeurzen ontstonden. Zo kon je naar de tandarts in ruil voor een appeltaart. Argentinië was een laboratorium voor sociale verandering.


Vlees = goud, soja = diamant

Vijf jaar later bedraagt de economische groei 8,6 procent. Je zou denken dat de economie zich heeft hersteld. Deze mooie cijfers zijn vooral te danken aan de internationale conjunctuur en de hoge grondstofprijzen op de wereldmarkt voor olie, soja, metalen en hout. De investeringen uit China, die sceptisch ontvangen werden als 'el cuento chino' (het Chinese sprookje), doen de economie ook deugd.
Vandaag worden de lokale producten vervangen door soja. Hierdoor betalen de gaucho's nu hun kaas, vlees en melk even duur als de Europeanen. De Argentijnen investeren massaal hun spaarcenten in soja, omdat dit als de meest winstgevende investering wordt aanzien. Hierdoor is de productie van soja opgelopen tot 45% van de hele voedingsproductie.

Maar wat als de prijzen dalen op de internationale markt? Er wordt voorspeld dat dit zal gebeuren door de lage dollarprijs en de overschatte vraag uit China. Daarnaast komt de florerende economie niet iedereen ten goede. De kloof tussen rijk en arm was nog nooit zo groot. De rijkste 10% verdient 38 keer meer dan de armste 10%. Je ziet steeds meer mensen op straat slapen. Door de inflatie kan een arm gezin amper mee met de stijgende prijzen.
De Argentijnen zeggen dat de situatie niet verbeterd is, maar dat ze enkel gewoon zijn geraakt aan de nieuwe verhoudingen in hun land.


El pinguino

President Kirchner, door zijn Patagonische herkomst en schattig voorkomen ook de pinguin genoemd, wordt aanzien als een radicale populist, die op een niet al te transparante wijze zijn sociale agenda aan de man brengt. De Venezolaanse president Chavez ziet in hem een compañero, die samen met hem de nieuwe linkse beweging in Latijns-Amerika gestalte geeft. Maar Kirchner kan zeker niet op de zelfde lijn als Chavez geplaatst worden.
In 2003 kreeg hij het vertrouwen van de bevolking en de moeilijke taak om 'de verandering' te realiseren. Hij was het die de belangen van het volk liet primeren op die van het IMF en de multinationals. Hij deed dit vooral door veel te blaffen. Hij slaagde erin het Franse bedrijf Suez uit het land te zetten omdat het zijn contract met de staat niet nakwam, met als gevolg dat de derde grootste stad van Argentnië, Rosario, bijna zonder drinkbaar water zat. De watermaatschappij werd prompt genationaliseerd. Bij zijn aantreden weigerde Kirchner de Argentijnse schulden te betalen bij het IMF. Het IMF werd door de bevolking als schuldige van de crisis gezien. Uiteindelijk betaalde hij toch, zogezegd om de autonomie van Argentinië te verstevigen. Ook beloofde hij de verantwoordelijken van de dictatuur in Argentinië eindelijk voor de rechter te dagen. Hij klonk zodanig overtuigend dat de 'Moeders van de Plaza de Mayo' zelfs stopten met hun wekelijks protest.
Maar alles wat Kirchner tot nu echter gedaan heeft, is met veel handgeklap een schilderij van Videla, de oud-dictator, van de muur gehaald. Zoals de peronistische traditie in Argentinië het wil, wil Kirchner zoveel mogelijk de macht naar zich toe trekken om op die manier de dingen te veranderen. Rechters van het hooggerechtshof werden vervangen door zijn pionnen.

Boegbeelden uit de opstand van 2001 kregen een stuk van de taart toegereikt, om hen zo aan zijn zijde te scharen. Bijzondere machten werden toegekend om de begroting zonder controle van het parlement goedgekeurd te krijgen. Vadertje staat deelde weer voedselpakketten uit voor de verkiezingen om stemmen te winnen. Sommigen zeggen dat het cliëntelisme en de machtsconcentratie een gevaar zijn voor de democratie.


En nu?

De piqueteros, die ooit zo'n ophefmakende beweging waren, heeft Kirchner achter zich kunnen scharen, maar na vijf jaar is die beweging uitgehold en heeft ze al haar sympathie bij de gaucho's verloren. Ze worden bestempeld als luie mensen die gratis eten en geld willen zonder er ook maar iets voor te doen, of men zegt dat het allemaal criminelen zijn. Dit omdat de kopstukken van die beweging zich aansloten bij de traditionele politieke partijen en eigenlijk gewoon het traditionele Argentijnse politieke spel gingen mee spelen.
De sin patrones werken wel verder. Enkele van hun bedrijven bestaan nog altijd, en hebben zich ontwikkeld tot heuse sociale coöperaties. De supermarkt El Tigre in Rosario is vandaag een studentenrestaurant, bibliotheek en cultureel centrum.

Geen opmerkingen: