De gezondheidszorg op Cuba;

Dit maal niet door Michael Moore's ogen , maar door die van een student geneeskunde.

februari 2007,

Na stapels theorie te hebben verwerkt, tijd voor praktijkervaring.
Dankzij Intal en Lena Van Der Bruggen kon ik in contact komen met de Cubaanse Dr. Mayda Guerra Chang, zij is verantwoordelijk voor gezondheidsprojecten van geneeskunde voor de derde wereld(G3W) en studeerde Public health aan het ITG in Antwerpen.
Plaats van afspraak: 'centro Habana', 14 februari om 9u 's morgens.

14 Februari,

De dag begint met een helse rit in een 'camello', zo noemen de cubanen de twee bultige 'guaguas', bussen, die een prominente plaats in het straatbeeld van Havanna innemen. Plaats van afspraak ligt midden in de meest dichtbevolkte, 170.000 mensen op 3km², en meest vervallen deel van Havannna, 'centro de habana'. Op straat is het een drukte van jewelste, spelende kinderen, Cubanos op weg naar hun werk, de gepensioneerden die domino spelen of gezeten, met een blik op oneindig, voor zich uit staren. Velen kijken op, omdat buitenlanders zelden deze wijk betreden, misschien ook omdat we met twee kartonnendozen vol medicamenten uit België rondlopen.

Eens aangekomen worden we hartelijk verwelkomd door Dr. Mayda, zij geeft ons uitleg over het Cubaans gezondheidszorgsysteem en de rol van G3W binnen dit systeem met als 'case study', het project van G3W in 'centro Habana'.

De resultaten die het Cubaanssysteem voorlegt;

Cuba spendeert jaarlijks 6,3%(bron: UNDP report 2006) van haar BNP aan gezondheidszorg, evenveel als België. In Latijns-Amerika enkel overtroffen door Colombia(6,4%), na Cuba komt Costa Rica met 5,8%. Het percent BNP is een belangrijke referentie, maar natuurlijk is kwaliteit, belangrijker dan kwantiteit.
Enkele cijfers uit 'The Human Development Report (2006)', van de WHO(2007) en 'The State of the World's Children(2007)' rapport van UNICEF; in 2005 was de prevalentie van TBC 9 gevallen per 100.000inw, tegen 2015 willen de Cubanen TBC uitroeien; prevalentie van HIV bedraagt 0,1% van de bevolking; er zijn 591 dokters per 100000inw.; 98% van de bevolking heeft toegang tot sanitaire voorzieningen; 4% van de kinderen onder 5 jaar lijdt aan ondergewicht; maternele mortaliteit bedraagt 33 per 100.000 inwoners, kindersterfte onder de 5 jaar bedraagt 7 per 1000 levende geboortes; gemiddelde levensverwachting bedraagt 77,6 jaar.
('the human development report office is primeraly a user and not a producer of statistics', deze cijfers worden doorgegeven door de nationale overheden en worden niet onderworpen aan Internationale controle)

De voedings- en gezondheidsstatus van de Cubaan

Het voedingsprofiel;
De lipidenintake is te groot, overdreven gebruik van vetstoffen bij de bereiding; de overconsumptie van proteïne(vlees), voornamelijk varkensvlees; en een te klein dagelijkse intake van fruit en groenten. Een belangrijke toelichting; op Cuba is de voeding gerantsoeneerd, maar het rantsoen garandeert geen voldoende evenwichtige en gevarieerde voedingsmiddelenintake.

Lichaamsgewicht;

31,5% van de mannen tussen 20 en 59 jaar heeft een BMI >25 en wordt geclassificeerd als obees, voor de vrouwen is dit 39,4%. (cijfers cuba: http://www.unu.edu/Unupress/food2/UID10E/uid10e19.htm)

Alcohol consumptie;

De prevalentie van alcoholisme bedraagt 5%, met een genderverhouding 3man:1vrouw, dit is een ernstig probleem op Cuba, 1 op de 3 verkeersongevallen zijn te wijten aan een overdreven alcohol consumptie.

Rookgedrag;

Op cuba is roken op de openbare plaatsen verboden en je mag onder de 16 jaar geen

sigaretten kopen, maar roken op Cuba is een traditie, zo zijn sigaren en sigaretten opgenomen in het rantsoen, samen met basismiddelen als bonen en rijst. Ook is de sigaar één van de symbolen van de revolutie. Op een bevolking van 11,2miljoen inwoners roken er meer dan 2miljoen mensen, waarvan 76% begon vóór hun 20 jaar. Longkanker is één van de belangrijkste doodsoorzaken.

Lichaamsactiviteit;

Cubanen doen ook te weinig aan sport, ze leven te sedentair, bv. het geval ven 'centro habana', daar zijn weinig sportfaciliteiten, hierbij zou ik willen vermelden dat er een project van G3W loopt om straten in te richten als een sportveld, 'los callesparques'.

Ziekteprevalentie;
De hoge dagelijkse intake van lipiden, de hoge prevalentie van obesitas, het rookgedrag, de alcoholconsumptie en de sedentaire levensstijl dragen bij tot de hoge prevalentie van hart en vaatziekten, diabetes, hypertensie op Cuba. Deze ziektes worden aanzien als 'beschavingsziektes'.
Opmerkelijk is de lage incidentie van infectieziekten, omwille van de preventie, nationale campagnes bv tegen Dengue, de hoge vaccinatiegraad van de bevolking, dit is opmerkelijk in de 'aula van de ontwikkelingslanden'.

Het Cubaanse systeem toegelicht, rol van G3W hierin;

De eerstelijnsgezondheidszorg is volledig gratis, bij de andere echelons moet de patiënt een kleine bijdrage leveren.
Iedere 'médico de familia', zoals de huisarts wordt genoemd, wordt bijgestaan door een verpleegkundige, dit is de centrale spil in het systeem. Zij zijn verantwoordelijk voor 800 tot 15000 mensen. Hun werkterrein strekt zich uit tot de wijken, daar ligt de nadruk op gezondheidsopvoeding en preventie. 10 tot 12 huisartsen werken samen in een basisgroep, die ondersteund wordt door een geneesheer specialist, een socioloog, een psycholoog, kinesist, tandarts,...
Als de huisarts beslist dat een patiënt niet binnen de eerstelijn geholpen kan worden, wordt hij doorgestuurd naar een polikliniek, er is er één per 30.000, mensen en bakent een gezondheidszone af, waarbinnen de polikliniek een belangrijke coördinerende functie heeft. Hier verzorgen specialisten de doorgestuurde patiënten, bij eventuele nood aan opname zijn er de nationale ziekenhuizen. De huisarts speelt ook een prominente rol bij revalidatie van de patiënt.
Opmerkelijk is het wijd verspreide gebruik van homeopathische geneesmiddelen.

Preventieve geneeskunde en gezondheidsopvoeding zijn pijlers in het systeem, de Cubanen redeneren: 'voorkomen is beter dan genezen', en ook goedkoper. Participatie van de bevolking is het sleutelwoord in het Cubaanse systeem.

Mayda vertelde dat binnen dit systeem in 1998 het G3W-Project in 'Barrio Dragones', een deel van 'Centro Habana', startte onder de vorm van een pilootproject, het liep zodanig goed dat het bestaande project over heel 'Centro Habana' werd uitgebreid en sinds 2003 zijn er gelijkaardige projecten in Cienfuegos en Yaguajay. Het project kaderde in het gezondheidsmodel: 'juntos por el bien estar de todos'; Het doel was en is de medische dienstverlening te verbeteren door het opknappen en moderniseren van de dokterspraktijken en poliklinieken, ook om de activiteiten van gezondheidsvoorlichting en -opvoeding op te voeren.
Dit hielt in: bijscholingen voor artsen en verpleegkundigen rond communicatie met de buurtbewoners om op deze manier plaatselijke gezondheidsproblemen beter te kunnen analyseren en aanpakken, het opleiden van gezondheidspromotoren, acties rond gezondheid, op scholen en op straat bv. de Bulevars de Salud, marathons, teken- en literatuurwedstrijden, sportactiviteiten, ... allemaal met het accent rond gezondheidsvoorlichting.

Op het terrein;
Dr. Mayda nam ons mee naar een 'médico de familia', opmerkelijk was hier de aanwezigheid van de verpleegkundige, die de klacht in kaart brengt en parameters(lengte, gewicht, bloeddruk,...) nam van iedere patiënt, de gegevens vormden de basis voor de verdere onderzoeken van de huisarts.We bezochten ook een 'centro promotor de salud', waar preventie en gezondheidsopvoeding centraal staat, hier worden groepsgesprekken georganiseerd rond bepaalde thema's: alcolisme, drugs, tabaksverslaving, hypertensie, cholesterol, soa's,...

'centro promotor de Salud' is voornamelijk voor volwassenen, de jeugd wordt bereikt via de school. Zo volgden we een preventieles mee over infectieziektes, het was opmerkelijk hoeveel de leerlingen wisten en hoe vlot ter taal ze waren, 'chicos espabilados'!
We kregen ook een rondleiding in een 'polyclinico' aan de Malecon, de bekende dijk van Havanna. Volgden een les gegeven door een gezondheidspromotor, waarin hij, op verhelderende wijze de hiv- en aids-problematiek uitlegde voor huismoeders uit 'centro Habana'.

's Avonds gingen we uit met een paar jonge artsen die terugkwamen van Venezuela, waar zij werkten binnen de Cubaanse missie die kadert in de ALBA, Cuba levert artsen in ruil voor Venezolaanse olie: Oil for Healthcare.

Mijn ervaring;

Opvallend is de dispariteit enerzijds tussen het aantal artsen, 9% BNP gaat naar onderwijs, en anderzijds de precaire toestand van de infrastructuur en het tekort aan medisch materiaal, medicamenten, medische apparatuur.

Cuba wijst hiervoor de VS met de vinger, de VS-blokkade is calamiteus voor Cuba. Het VS-vetorecht in de veiligheidsraad van de VN, blokkeert iedere resolutie hieromtrent.

Opmerkelijk is het feit dat met de weinig materiele middelen, zeer goede resultaten voorlegt.

Ook de andere visie op de arts-patiënt relatie, die niet alleen zijn oorsprong vindt bij de patiënt, maar ook bij de arts die de verantwoordelijkheid krijgt om zijn patiënt actief op te zoeken in zijn leefomgeving, met als gevolg dat de huisarts zich; ten eerste actief kan toeleggen op preventie en gezondheidsopvoeding, ten tweede sneller kan anticiperen op mogelijke gezondheids -en sociale problemen, ten derde kent hij beter de maatschappelijk -en familialecontext van zijn patiënt, ten vierde kan hij beter de therapietrouwheid controleren.

Het was goed om zien dat de Internationale Solidariteit zoveel aandacht geniet in de opleiding geneeskunde, dat studenten actief gestimuleerd worden om naar het buitenland te vertrekken. Ook dat er zoveel buitenlandsestudenten een studiebeurs krijgen op Cuba, ze komen uit alle hoeken van de wereld, een grote groep komt uit Venezuela in het kader van de ALBA, andere landen zijn bv Angola, Nigeria, Uruguay, Vietnam,... en paradoxaal genoeg de VS)
Een jaar geleden was ik in Gabon, dé oliestaat van Afrika, op doortocht in Omboué, bezocht ik een veldhospitaal, wat ik aantrof tart ieders verbeelding, zeker het UZ Gasthuisberg kennende; kapotte couveuses, sterilisatie machines,... diagnose: geen personeel die herstellingen kan uitvoeren, een lege farmacie, een operatiezaal met schimmel aan de muur. Geen VN of NGO's aanwezig, enkel de bilaterale coöperatie van de Cubaanse overheid, een Cubaanse dokter verzorgt patiënten die anders verstoken zouden blijven van gezondheidszorg.

het Cubaanse gezondheidszorgsysteem; de problematiek

Los van problemen die het handelsembargo veroorzaken, zie ik nog veel andere problematieken en tegenstellingen in Cuba; enkele nuanceringen en bedenkingen hieromtrent;

Cijfers van cuba interpreteren;

Men moet enige voorzorg indacht nemen als men de cubaanse bevolkingsindicatoren interpreteert en vergelijkt met de rest van de Latijns-Amerika of de rest van de wereld.
Ten eerste, geografische factor Cuba is een eiland, dit is een belangrijke bedenking bij het interpreteren van de cijfers die Cuba voorlegt. Dit verklaart bv. de lage prevalentie van Hiv, dit komt omdat de Cubanen in isolement leefden voor de ontwikkeling van de toeristische sector, opmerkelijk is de explosieve toename van incidentie van Hiv en andere soa's sindsdien.
Ten tweede, een demografische, moet men ook weten dat de levensverwachting op Cuba in 1955, dus voor de revolutie, al 63 jaar was, dit staat in contrast met het Latijnsamerikaanse gemiddelde van 52 jaar. Ten derde van de 70,594 Cubaanse artsen(UNDP 2006), 29000 in het buitenland werken in verband met de 'internationale solidariteit van Cuba'.

Opmerkelijk is dat de Cubaanse staat massaal het medische toerisme promoot, dit is één van de redenen voor de enorme wachttijden voor bij behandelingen. Geduld dat is een nuttige deugd op cuba, uiteindelijk wordt toch iedereen geattendeerd.


De rol van de staat is zeer ambigu;

Ik schrok van de controle van de staat op de verschillende aspecten van het gezondheidszorgsysteem, de mate waarin het systeem gepolitiseerd is.
De staat beïnvloedt en controleert alles tot de arts-patiënt relatie; de Cubanen zijn niet vrij om te kiezen naar welke dokter ze gaan, ze krijgen er één toegewezen. Enkel op expliciete vraag van de patiënt, kan er na een admistratieve procedure van arts worden veranderd, wat de drempel gevoelig verhoogt.
Een ander opmerkelijk fenomeen is ook het feit dat voor kostelijke behandelingen, een cubaan de toestemming nodig heeft van de staat.
Mayda vertelde mij hoe moeilijk het is om op Cuba iets te realiseren, de administratieve rompslomp, hoe moeilijk het is om budjetten los te weken van de overheid. De bureaucratie verlamt innovatieve projecten, die cuba nochtans broodnodig heeft.

Ook de opleiding geneeskunde blijft niet gespaard, zo kan je niet kiezen om geneeskunde studeren. Studenten geven een lijstje van studierichtingen door die hun voorkeur draagt, de staat beslist dan over je toekomst rekening houdende met het curriculum en de nood aan geschoold personeel in een bepaalde sector.
Ook zijn er meer politiek georiënteerde vakken in het curriculum opgenomen, zoals de geschiedenis van de revolutie.


De keerzijde van de medaille van de internationale solidariteit;

Veel dokters die in het buitenland blijven, vluchten, zo was er enkele jaren terug een exodus van duizenden artsen, vaak mensen met onmisbare medische kennis en ervaring. Met als gevolg ten eerste dat er een enorme druk heerst op de universiteiten geneeskunde om nieuwe studenten op te leiden en de calamiteit is dat vaak de beste proffen zijn vertrokken naar het buitenland, wat de kwaliteit van de opleiding zeker niet ten goede komt. Ten tweede dat de wachtlijsten weer aandikken.
Het medisch personeel dunt niet enkel uit, maar ook het medisch materiaal, Dr. Mayda vertelde dat er op Cuba 4 CT-scanners zijn, in het kader van de ALBA, staan er nu 3 in Venezuela.

Slotbeschouwing

Cuba is zeker een van de primussen tussen de ontwikkelingslanden qua gezondheidszorg, de resultaten zijn vergelijkbaar met ontwikkelde landen. Toch kan ik niet genoeg benadrukken dat er met die cijfers op een kritische manier moet omgesprongen worden. De sociale en fysische factoren op zijn verschillen van de andere ontwikklingslanden.

De Cubaanse gezondheidszorgsysteem is zeker revolutionair te noemen, omwille van zijn simpele structuur en effectiviteit. Ook de nadruk op preventie en gezondheidseducatie is revolutionair, de projecten van G3W zijn essentieel in het tot stand brengen van dit beleid.
Maar door toedoen van enerzijds interne factoren zoals bureaucratie en staatscontrole resulteert het in een té rigide structuur. Anderzijds door externe factoren, zoals de exodus van medisch personeel en het VS-handelsembargo, staat er een enorme druk op dit systeem, zodat zowel intern als extern veranderingen nodig zijn omdat systeem van een implosie te vrijwaren. Het opheffen van het handelsembargo zou voor zuurstof kunnen zorgen, maar dit zal zonder effect blijven als 'vadertje staat' niet de touwtjes viert zodat het systeem kan openbloeien.


Willemjan Vandenplas,
3 bachelor geneeskunde aan de kuleuven

De Argentijnse openbare scholen, ooit pareltjes, nu op de rand van de afgrond.

De Argentijnse openbare scholen, ooit pareltjes, nu op de rand van de afgrond.

In de jaren ’60 waren de Argentijnse scholen het paradepaardje van Argentinië. Een referentie in Latijns-Amerika. Een opleiding in de openbare school stond gelijk aan degelijkheid, die op de koop toe nog eens gratis was. In de privé scholen daarentegen gold de leuze: rekening betaald, diploma behaald. Een diploma uit de privé-scholen was dan ook veel minder waard dan eentje uit de openbare. Dus de rijken die een degelijke opleiding wilden voor hun kinderen stuurden hen massaal naar de openbare scholen.
Het panorama vijf decennia later: de Argentijnse leerkrachten op straat in plaats van in de klas. Politie patrouilleert voor de scholen, speciale interventie-eenheden staan op post. Het schooljaar 2007-2008, dat in Maart begon, is voor duizenden kinderen nog niet begonnen. Daarbij nog een conflict tussen de linkse hervormingsgezinde federale overheid, die de glorie van welleer nastreeft, en de rechtse provinciale overheden die er een stokje voor steken.


Rampzalige toestand

De toestand is kritiek, hiervoor zijn onnoemelijk veel voorbeelden. Op 30km van het centrum van Buenos Aires, met zijn imposante skyline en luxe winkels, bijvoorbeeld, zitten studenten van de openbare school Florencio Varela in hun witte shorts, uniform en symbool van de openbare scholen. Hun school is een gebouw met kapotte muren, sommige zijn zelfs niet afgewerkt. Er is geen beveiliging, zodat er ‘s nachts vandalen hun klassen betreden en los liggend materiaal stelen of de boel gewoon afbreken. In Nuequén, één van de rijkste provincies in het zuiden van Argentinië, krijgen de leraren een basis pensioen van 40 euro. In Buenos Aires waar de situatie in theorie beter is, omdat het een rijkere provincie is, zijn er klassen met wel 50 leerlingen. Het didactisch materiaal van de scholen heeft er ook al enkele generaties overleeft. Door het schrijnende geldgebrek zijn de scholen verplicht om een 3beurtensysteem in te lassen. Neem bijvoorbeeld de school Malvinas Argentinas 398 in Funes, in de provincie van Santa Fe. Daar worden de klassen van 7.30 tot 13u gebruikt door de secundaire school, van 13. 30u tot 19u door de lagere school en van 19.30u tot 22u door het tweedekansonderwijs. Het toppunt is dat het loon van een leraar onder de armoedegrens ligt. Om rond te komen werken leraren soms in 3 verschillende scholen, dwz. les geven van 7.30 tot 22u ’s avonds.

Ieder jaar slagen er minder jongeren in om het vereiste niveau voor de toelatingsproeven te halen. 40% van de jongeren tussen 13 en 18 jaar stopt met studeren. 8% stopt zelfs vóór het bereiken van een lager onderwijs diploma.

Docenten op de universiteit zijn verplicht om bij te klussen in de privé-sector, omdat ze anders niet genoeg verdienen om te overleven. Doceren op de universiteit is een zaak van prestige, staat mooi op de cv, doet deuren open gaan in de privé-sector, met als gevolg dat er sommige docenten hun taak verwaarlozen.
Les geven in de openbare scholen en universiteiten is enkel weggelegd voor idealisten.


Leerkracht gedood tijdens protestmanifestatie

Deze situatie sleept al jaren aan. In maart kwam er weer een triest moment bij met de dood van een leraar chemie, Carlos Fuentealba, 40 jaar oud, vader van 2 kinderen. Tijdens een betoging voor een loonsverhoging in Nuequén, werd hij getroffen door een traangas granaat die op 2 meter van hem werd afgeschoten.
De Argentijnen reageerden op zijn dood met het grootste protest in de openbare sector sinds de volksopstand van 2001. Ze eisten het ontslag van de rechtse gouverneur van Nuequén, Jorge Sobisch, en de arrestatie van de verantwoordelijken voor de dood van Fuentealba. Meer dan 300 manifestaties werden gehouden over heel het land.
Een breed spectrum van actoren in de sociale sector (studenten, vakbonden, politieke partijen) waren aanwezig om die eis kracht bij te zetten. De federale overheid veroordeelde de aanpak van de provinciale overheid, maar meed iedere kritiek op het handelen van gouverneur Sobisch. Sobisch, die aspiraties koestert om president te worden, wijst alle verantwoordelijkheid af.

Hoe is het zo ver kunnen komen? Het systeem was vroeger zo dat organisatie, lessenpakket en supervisie afhankelijk waren van de federale overheid. De ontmanteling van dit systeem begon op 24 maart 1976 met een militaire staatsgreep, die alle mogelijk weerstand tegen het hervormingsproces in de kiem smoorde. Die avond werd de secretaris generaal van de CTRA, Confederación de Trabajadores de la Educación de la República Argentina, Isauro Arancibia in koelen bloede vermoord. Eén van de eerste maatregelen van de militaire dictatuur was het lager onderwijs defederaliseren, zonder daarvoor extra middelen te geven aan de provincies.
De situatie werd er niet beter op met de terugkeer naar de democratie in 1983, zelfs niet in de jaren die er op volgden. Tijdens de regering van de peronist Carlos Menem(1990-1999) werd het secundair onderwijs opnieuw gedefederaliseerd. Het werd een bevoegdheid van de provincies, weer zonder extra middelen. De federale staat sloot al zijn scholen en was niet meer verantwoordelijk voor de administratie van het onderwijs.
Dit had de verslechtering van zowel de infrastructuur en de werkomstandigheden van de docenten als gevolg. Hierdoor maakten massa’s docenten de overstap naar de privé industrie, waar ze meer geld konden verdienen. Het onderwijsniveau daalde zienderogen.


Het antwoord van Kirchner

De federale overheid onder leiding van Nestor Kirchner, wil de situatie veranderen met een wet die dit jaar van toepassing is geworden. Deze houdt in dat het onderwijs wordt gezien als een openbare aangelegenheid, en de staat is verantwoordelijk om dit te waarborgen. Er wordt expliciet vermeld dat de staat de verplichting niet mag overdragen aan derden. De leerplicht wordt opgetrokken tot 17 jaar, het lessenpakket wordt aangevuld met (nu pas!) seksuele opvoeding, leraren krijgen de mogelijkheid op verdere vorming. De kers op de taart is dat 6% van BBP naar lager en secundair onderwijs zal gaan.
De uitdaging is nu dat de wet in praktijk moet worden omgezet, want bijvoorbeeld de loonsverhoging tot 260 euro, boven de armoedegrens, werd door sommige provincies niet of slechts gedeeltelijk doorgevoerd.
Er wordt gezegd dat het Argentinië 20 jaar zal kosten voordat ze de glorie van welleer in ere zullen herstellen. De weg is nog lang, maar er zijn al passen gezet in de goede richting…


De auteur studeerde 3 maanden geneeskunde te Rosario, provincie Santa Fe en volgde ook 4 maanden les op de openbare school Malvinas Argentinas te Funes, provincie Santa Fe.

Argentinië: Van luchtkasteel tot millenniumbug

Argentinië: Van luchtkasteel tot millenniumbug

Argentinië, is dat niet de graanschuur van de wereld, waar zoveel Europese migranten hun geluk gingen zoeken na de Tweede Wereldoorlog? Een land waar acht maal meer voedsel geproduceerd wordt dan nodig is om de Argentijnse buikjes te voeden? Het paradepaardje van het IMF, het land dat de wereld toonde dat vrije handel en privatisering werken? Een land waar je alles kunt bereiken?
De millennium bug

Maar toen kwam het nieuwe millennium en de millenniumbug sloeg toe. Argentinië werd getroffen door de grootste financiële crisis in zijn geschiedenis. Nooit eerder stond een ontwikkeld land zo snel aan de grond. Mensen verloren al hun spaargelden van de ene dag op de andere, de treinen stopten met rijden, de prijzen verviervoudigden.

De gauchos kwamen massaal in opstand, de piqueteros bezetten de Plaza de Mayo, het plein voor het presidentiële paleis met de leuzen 'el pueblo no se va' en 'que se vayan todos!' ('Het volk is hier om te blijven' en 'Dat ze allemaal vertrekken, de politiekers'). De reactie van de overheid was massale repressie, met verschillende doden tot gevolg. De opstand werd echter gesteund door een brede laag van de bevolking en president De La Rúa werd van de macht verdreven.
Arbeiders namen hun over de kop gegane bedrijven over, zo ontstonden de sin patrones. Mensen gingen zich organiseren in buurtcomités, organiseerden comedores (gaarkeukens) en ruilbeurzen ontstonden. Zo kon je naar de tandarts in ruil voor een appeltaart. Argentinië was een laboratorium voor sociale verandering.


Vlees = goud, soja = diamant

Vijf jaar later bedraagt de economische groei 8,6 procent. Je zou denken dat de economie zich heeft hersteld. Deze mooie cijfers zijn vooral te danken aan de internationale conjunctuur en de hoge grondstofprijzen op de wereldmarkt voor olie, soja, metalen en hout. De investeringen uit China, die sceptisch ontvangen werden als 'el cuento chino' (het Chinese sprookje), doen de economie ook deugd.
Vandaag worden de lokale producten vervangen door soja. Hierdoor betalen de gaucho's nu hun kaas, vlees en melk even duur als de Europeanen. De Argentijnen investeren massaal hun spaarcenten in soja, omdat dit als de meest winstgevende investering wordt aanzien. Hierdoor is de productie van soja opgelopen tot 45% van de hele voedingsproductie.

Maar wat als de prijzen dalen op de internationale markt? Er wordt voorspeld dat dit zal gebeuren door de lage dollarprijs en de overschatte vraag uit China. Daarnaast komt de florerende economie niet iedereen ten goede. De kloof tussen rijk en arm was nog nooit zo groot. De rijkste 10% verdient 38 keer meer dan de armste 10%. Je ziet steeds meer mensen op straat slapen. Door de inflatie kan een arm gezin amper mee met de stijgende prijzen.
De Argentijnen zeggen dat de situatie niet verbeterd is, maar dat ze enkel gewoon zijn geraakt aan de nieuwe verhoudingen in hun land.


El pinguino

President Kirchner, door zijn Patagonische herkomst en schattig voorkomen ook de pinguin genoemd, wordt aanzien als een radicale populist, die op een niet al te transparante wijze zijn sociale agenda aan de man brengt. De Venezolaanse president Chavez ziet in hem een compañero, die samen met hem de nieuwe linkse beweging in Latijns-Amerika gestalte geeft. Maar Kirchner kan zeker niet op de zelfde lijn als Chavez geplaatst worden.
In 2003 kreeg hij het vertrouwen van de bevolking en de moeilijke taak om 'de verandering' te realiseren. Hij was het die de belangen van het volk liet primeren op die van het IMF en de multinationals. Hij deed dit vooral door veel te blaffen. Hij slaagde erin het Franse bedrijf Suez uit het land te zetten omdat het zijn contract met de staat niet nakwam, met als gevolg dat de derde grootste stad van Argentnië, Rosario, bijna zonder drinkbaar water zat. De watermaatschappij werd prompt genationaliseerd. Bij zijn aantreden weigerde Kirchner de Argentijnse schulden te betalen bij het IMF. Het IMF werd door de bevolking als schuldige van de crisis gezien. Uiteindelijk betaalde hij toch, zogezegd om de autonomie van Argentinië te verstevigen. Ook beloofde hij de verantwoordelijken van de dictatuur in Argentinië eindelijk voor de rechter te dagen. Hij klonk zodanig overtuigend dat de 'Moeders van de Plaza de Mayo' zelfs stopten met hun wekelijks protest.
Maar alles wat Kirchner tot nu echter gedaan heeft, is met veel handgeklap een schilderij van Videla, de oud-dictator, van de muur gehaald. Zoals de peronistische traditie in Argentinië het wil, wil Kirchner zoveel mogelijk de macht naar zich toe trekken om op die manier de dingen te veranderen. Rechters van het hooggerechtshof werden vervangen door zijn pionnen.

Boegbeelden uit de opstand van 2001 kregen een stuk van de taart toegereikt, om hen zo aan zijn zijde te scharen. Bijzondere machten werden toegekend om de begroting zonder controle van het parlement goedgekeurd te krijgen. Vadertje staat deelde weer voedselpakketten uit voor de verkiezingen om stemmen te winnen. Sommigen zeggen dat het cliëntelisme en de machtsconcentratie een gevaar zijn voor de democratie.


En nu?

De piqueteros, die ooit zo'n ophefmakende beweging waren, heeft Kirchner achter zich kunnen scharen, maar na vijf jaar is die beweging uitgehold en heeft ze al haar sympathie bij de gaucho's verloren. Ze worden bestempeld als luie mensen die gratis eten en geld willen zonder er ook maar iets voor te doen, of men zegt dat het allemaal criminelen zijn. Dit omdat de kopstukken van die beweging zich aansloten bij de traditionele politieke partijen en eigenlijk gewoon het traditionele Argentijnse politieke spel gingen mee spelen.
De sin patrones werken wel verder. Enkele van hun bedrijven bestaan nog altijd, en hebben zich ontwikkeld tot heuse sociale coöperaties. De supermarkt El Tigre in Rosario is vandaag een studentenrestaurant, bibliotheek en cultureel centrum.