De agrarische crisis in Argentinië: La historia de una crisis anunciada?

Is de agrarische crisis in Argentinië de voorbode van een internationale voedselcrisis die vooral de ontwikkelingslanden zal treffen? Het staat vast dat de crisis het gevolg is van de voedselprijzen op de internationale markt en dat deze crisis niet zomaar een staking is, maar mogelijks een conflict tussen de modellen voor de ontwikkeling van een land, staan we aan de vooravond van een paradigmaverandering of blijft het machtsbastion van Christina en Hectór Kirchner overeind?

De oorzaak van de crisis is de beslissing van de overheid om de belastingen te verhogen op de export van agrarische producten. De exportbelasting op soja steeg van 27% naar 40% met als gevolg dat in totaal 44%(+ de inkomstenbelasting) van de opbrengst naar de staatskas gaat. De productiekost is 50% van de opbrengst zodat slechts 6% winst overblijft voor de sojaproducenten.

De sojaproducenten pikten dit niet, de twintigdaagse crisis begon op 13 maart toen de werkgevers van la Sociedad Rural Argentina (SRA), la Federación Agraria Argentina (FAA), las Confederaciones Rurales Argentinas (CRA) y CONINAGRO, een lock out (een staking van de werkgevers, zij sluiten hun bedrijf en doen de werknemer stoppen met werken, dit is verboden in België) aankondigden. De stakers blokkeerden de wegen en manifesteerden met als gevolg dat heel het land werd lam gelegd, de grootste crisis sinds 2001 was een feit. 25 maart was het diepte punt, omdat de werkgeversorganisaties beslisten om de staking voor onbepaalde duur voort te zetten tot de overheid de beslissing ongedaan zou maken. Het resultaat was dat er grote tekorten aan voedingsmiddelen ontstonden in de winkels.

De gevolgen van de crisis polariseerde de Argentijnse samenleving. Er werden manifestaties gehouden zowel voor als tegen de beslissing van de overheid, ze eindigden op 28 Maart, maar de wegen bleven geblokkeerd. De strijdende partijen gingen aan tafel, maar de voorstellen van de overheid werden niet geaccepteerd met als gevolg dat de manisfestaties hervat werden. Op 1 April werd er een massale manifestatie gehouden door de vakbonden, politiekte partijen o.a. de partij van Kirchner en mensenrechtenorganisaties om de overheid te steunen. Hierop riep de belangrijkste organisatie van de Confederaciones Rurales Argentina, de belangrijkste organisator van de lock out op tot onderbreking van de acties. Op 2 April, de 21ste dag van de crisis, werd een bestand van een maand afgekondigd om te overleggen met de overheid.

Soja is booming business;

Argentinië is internationaal de derde grootste producent van Soja: 80% van het landbouwareaal bestaat uit Soja, waarvan 60% in handen is van grootgrondbezitters (vnl. van 4 grote transnationale agrobusiness bedrijven, waarvan 2 Argentijnse). De laatste oogst bedroeg 48 miljoen ton, ter waarde van 151 dollar per ton. De hoge wereldprijzen zorgen er voor dat soja veel winstgevender is dan andere commodities zoals graan. Het stijgende aandeel van de soja in het landbouwareaal zorgt ervoor dat graanproductie voor de binnenlandse markt daalt, maar de binnenlandse vraag naar graan stijgt door de stijgende welvaart, wegens de hoogconjunctuur van de grondstofprijzen, met als gevolg dat de prijzen stijgen.

De secundaire gevolgen van stijgende graanprijzen zijn ten eerste dat het brood en van graan afgeleide voedingswaren duurder worden. Ten tweede wordt het vlees ook duurder, omdat graan een belangrijk veevoeder is. Argentinië, dat één van de belangrijkste vlees exporterende landen is, heeft de hoogste vleesconsumptie per capita, dus een duurdere “Argentijnse Steak” bezorgt de doorsnee Gaucho heel wat kopzorgen.

Niet alleen de duurdere voedselprijzen, maar de monocultuur zorgt op sociaal en ecologisch vlak voor een ramp; duizenden kleine boeren verliezen hun land aan de grote sojaconcerns. Het zorgt voor een verarmingen vervuiling van de bodem en de ontbossing versnelt de verwoestijning van de Argentijns Pampa.

De strijd tussen Argentijnse ontwikkelingsmodellen;

Kenmerkend voor Argentinië is de hoge graad van urbanisatie, een beperkte industrialisatie en een economie die vnl. gebaseerd is op de export van landbouwgoederen en grondstoffen naar het buitenland.

Het politieke landschap van de laatste decennia werd in essentie bepaald door de belangenstrijd enerzijds tussen de grootgrondbezitters die van Argentinië eerst “de graanschuur van wereld” en nu “de bakermat van de soja” willen maken en anderzijds de industriële elite die Argentinië willen industrialiseren. De inzet van de belangenstrijd was welke de geprivilegieerde sector zou worden.

President Kirchner, die na de economische crisis van 2001 aan de macht kwam, droeg enkele maanden geleden de macht over aan zijn vrouw Cristina Fernández Kirchner. De partij van K’s noemt, el Frente para la victoria, dit is de linkse vleugel van de Peronistische partij. De Peronistische partij is de ruggengraat van de Argentijnse politiek en bestaat uit verschillende stromingen, waarvan de partij van Kirchner nu de belangrijkste is.

De regering van Kirchner koos na de crisis van 2001 voor industrialisatie, aan de hand van een neokeynesiaans beleid door de binnenlandse productie en importsubstitutie te stimuleren, als de weg voor de ontwikkeling van Argentinië. De partij trekt de kaart van de industriële elites door hun hoge winsten te garanderen, de lonen relatief laag te houden, een dure dollar zodat exportproducten goedkoop zijn en door import af te remmen.

La Sociedad Rural Argentina (SRA) bestaat uit een duizendtal grootgrondbezitters die samen meer dan 36 miljoen hectaren land bezitten. Zij strijden voor de invoering van hun agrarisch model van ontwikkeling en worden gesteund door de oppositie. Het is namelijk zo dat het onderscheid tussen de industriële elite en de grootgrondbezitters op economisch vlak vrij arbitrair is: hun belangen op economisch vlak zijn verweven, nl. ook de grootgrondbezitters investeren in de bouw en industrie en ook het monetaire beleid is gunstig voor hen om te exporteren.

Polarisatie bij de pequeños campesinos;

De lock out werd gesteund door La Federación Agraria Argentina (FAA), dit is een boerenorganisatie van enkele tienduizenden kleine producenten die niet produceren voor interne markt, maar speculeren op de internationale markt. De FAA verdedigt de eis van de grootgrondbezitters, terwijl het andere deel van de kleine producenten (el Movimiento Campesino de Córdoba (MCC) en el Movimiento Campesino de Santiago del Estero) die voor de interne markt produceren, de overheid steunen. Zij worden weggeconcurreerd door de grote transnationale agrobusiness, waardoor het voedselaanbod op de interne markt verkleint en de boeren verplicht worden om in de steden naar werk te zoeken of verplicht zijn hun arbeid te verkopen aan de grootgrondbezitters.

De alliantie tussen een deel van de kleine boeren en de grootgrondbezitters bestaat doordat de exportbelasting algemeen geldend is. de FAA zijn de stoottroepen tijdens de manifestaties en veroorzaakten de wegversperringen. De FAA bestempelt de overheid als arrogant en autoritair en meent dat de machtsconcentratie in de hoofdstad de ontwikkeling op het platteland afremt. Deze polarisatie recentelijk gebeurde, enkele jaren geleden manifesteerden de FAA, MCC en MCSE nog samen tegen het monopolie van de SRA (de grootgrondbezitters).

De Gaucho’s;

Op 1 april, de 20^ste dag van de crisis, waren er tekorten van vlees, melk en groeten over heel het land. In 70% van de scholen en enkele hospitalen kon zelf geen middagmaal worden voorzien. De FAA en grootgrondbezitters zagen dit als een overwinning omdat ze in staat zijn een voedseltekort te creëren. Confederaciones Rurales Argentina riep hierop een bestand uit van een maand om te onderhandelen met de overheid.

Het deel van de civil society dat de overheid steunt mobiliseerde zich massaal op 1 april: de vakbonden, de politieke partijen(el Frente para la Victoria, el Partido Justicialista, el Frente Grande, el Partido Comunista en el Partido Socialista de la Provincia de Buenos Aires) en verschillende mensenrechtenorganisaties (Madres de Plaza de Mayo, madres de Plaza de Mayo Línea Fundadora, HIJOS, Agrupación de Familiares de Detenidos Desaparecidos, y Abuelas de Plaza de Mayo). Hebe de Bonafini, de voorzitster van de Madres de la Plaza de Mayo, bestempelde de grootgrondbezitters als vijanden en bracht in herinnering dat het de grootgrondbezitters waren die de militaire dictatuur steunden en van het neoliberale model van de jaren ’80 en ’90 profiteerden.

2 Mei;

Zal het machtbastion Kirchner van koers wijzigen door de druk van de grootgrondbezitters en de FAA? Het staat vast dat de grootgrondbezitters in staat zijn voedseltekorten uit te lokken, hetgeen de krachtverhouding tussen overheid en de grootgrondbezitters verandert.

Het bestand dat Confederaciones Rurales Argentina heeft ingesteld loopt af op 2 mei.

De auteur van dit artikel is Willemjan Vandenplas, studeert geneeskunde en politieke wetenschappen aan de KULeuven. Hij studeerde 9 maanden in Argentinië.